Bugun...
NEVŞEHİR’İN YOK OLAN KÖYLERİ


Doç. Dr. Faruk Güçlü
 
 

facebook-paylas
Tarih: 05-07-2020 13:41

Bilindiği gibi Anadolu’nun değişik yörelerinde konar göçer halde yaşayan Türk ve Türkmen aşiretleri Osmanlı’nın son iki yüzyıllık zaman diliminde yerleşik yaşama geçmeye başlamışlardır. O nedenle daha önce konar göçer aşiretlerin yaşadığı bazı köylerin tarihten silinmiş olmasına doğal olarak bakmak gerekmektedir. 16 ve 19 Yüzyıl arasında sadece Niğde Sancağına bağlı Nevşehir ve Ürgüp Kazasında değil, Konya Şehrine bağlı 147 yerleşim yerinin terk edilerek yok olduğu da tespitler arasındadır. Bilindiği gibi Ürgüp Şahinefendi Köyü(eski adı Söveşe) yakınlarında Sobesos diye bir antik kent kalıntısı mevcuttur. 

Bölgede bugün insanların yaşamadığı başka antik kent kalıntılarına da rastlamak mümkündür. Eskiden var olan ama bugün olmayan köylerden bazıları;
ABALAR : 1584 yılı Defter-i Mufassal-ı da Ürgüp dolayında bir yerleşim yeri olarak gözükmektedir. 
AĞMAZ : Başbakanlık  Osmanlı Arşivleri Dairesi Başkanlığının 1530-1556 dönemi için yayınladığı yer adları kitabında Ürgüp Nahiyesine bağlı Ağmaz diye bir yerleşim alanı vardır.
Ürgüp İlköğretim Müdürlerinden Osman Elmacı tespitlerine göre, Selçuklu beylerinden Kara Mahmut Damsa’da yaptırdığı cami, medrese ve türbe taşlarını Ağmaz Köylülerine çektirmek istemiş ,köylülerde bir gece köyü tek ederek Şam’a yerleşmişler ve orada Ürgüp Mahallesi kurmuşlardır(Osman Elmacı, Ürgüp Tarihi 2006,Ürün Yayınları). 
 AHMET ÖREN KÖYÜ :Gülşehir’e bağlı bir köy iken köyden yoğun göç sebebiyle Eski Yaylacık Köyü’ne bağlı bir mevkii haline gelmiştir. 
AĞ-SU : Karaman Eyalet Tahrir Defterine göre 1518 de Ürgüp kazasına bağlı 6 haneli Ağ-su Köyü bulunmaktadır. Bugün Kayseri sınırları içinde kalan Ağsu Deresi mevcuttur. 
AKAN : 1915 yılında Ürgüp’e bağlı bir köy olarak gözükmektedir.  Gülşehir’ e bağlı Alkan isimli köy  ile Akan Köyü’nün aynı olup olmadığı konusunda netlik yoktur.
ARAPLU : Nevşehir Evkaf Defterinde Ürgüp dolayında bir yerleşim yeri olarak gözükmektedir. Bugün böyle bir köy mevcut değildir. Araplu konar/göçer bir Türkmen boyunun adıdır.
BAKAL ABDAL KÖYÜ: Hacıbektaş ilçesine bağlı bir köy iken bugün mevcut değildir. Resmi kayıtlara göre 1840 yılında bu köyde 45 kişi yaşamaktadır. 
BİL HALİL KÖYÜ: 15 YY Sonlarında Hacıbektaş Nahiyesine bağlı Bil Halil Köyü kayıtlarına rastlanmaktadır.  
BEDREK : Karaman Eyalet Tahrir Defterine göre 1518 de Ürgüp kazasına bağlı 6 haneli Bedrek Köyü bulunmaktadır. Bugün böyle bir yerleşim alanı mevcut değildir. 
ÇAKANİN : 1915 Yılında Ürgüp’e bağlı bir köy konumundadır. 
ÇEKME KÖYÜ Derinkuyu’ya bağlı bir köydür .Halen varlığını koruyan ama köy kimliğini kaybeden yerleşke de İsmail Varol isimli bir kişi yaşamaktadır. 
ÇERİKİN : 1915 Yılında Gülşehir’e bağlı bir köy olarak gözükmektedir. 
EVYERİ : 1584  Tarihli Defter-i Mufasall-ı da Ürgüp bölgesinde bir yerleşim yeri olarak tanımlanmaktadır. Bugün mevcut değildir.
GEYGEL KÖYÜ: Eski adı Engel'dir. Yaygın olarak hala Engel adı kullanılır. Gerçek adı Kadim Engeldir. İlk kurulan köy Engel Kadim Köyüdür. Hacıbektaş Veli tarafından Dokuz Hane olarak Horasandan getirilmiş ve Tekkenin ihtiyaçlarını karşılamakla görevlendirilmişler, Hacıbektaşî ziyarete gelenleri ağırlamışlardır. Yıllar sonra Bolu, Geygel'den gelen Geygeloğulları geri dönmemiş, yerleşip kalarak Muhtarlık olmuşlardır. Daha sonra Kadim Engel'le birleşmiş ve Yenice Engel olmuştur. Köyün geçmişi hakkında kesin bir bilgi mevcut değildir. Ancak köy halkının Horasan'dan gelen Türk aşiretlerinden olduğu köyün yaşlıları tarafından rivayet edilmektedir. 

GİRACE : Karaman Eyalet Tahrir Defterine göre 1518 de Ürgüp kazasına bağlı 8 haneli Girace Köyü bulunmaktadır.  
GÖDE : 1584 Tahrir Defterinde Niğde Sancağı Uçhisar Bucağına bağlı bir köy olarak gözükmektedir. 
GÖKÇEİN : Nevşehir Evkaf Defterinde Balcın Köyü yakınlarında  dolayında bir yerleşim yeri olarak gözükmektedir. Bugün böyle bir köy mevcut değildir.
HACI OSMAN : Gülşehir’e bağlı bir köy iken göç sebebiyle köy kimliğini kaybederek Hacıhalli Köyü mezrası olmuştur.
KERLAH: 1584 yılı Defter-i Mufassal-ı da Ürgüp dolayında bir yerleşim yeri olarak gözükmektedir. 
KOLPAK : 1915 yılında Nevşehir Kazasına bağlı bir köy olarak gözükmektedir. Halen Develi’ye bağlı Kulpak isimli bir köy vardır. Ancak aynı köy olup olmadıkları net değildir.
KULAKLI: 1584 yılı Defter-i Mufassal-ı da Ürgüp dolayında bir yerleşim yeri olarak gözükmektedir. Nar bölgesinde bugün Kulaklı Mevkii vardır.
MAHMUT İŞBİR KÖYÜ: Avanos’a bağlı bir köy iken bugün mevcut değildir. 
MAHSEN :  1584 Tahrir Defterinde Niğde Sancağı Ürgüp Kazasına bağlı bir köy olarak gözükmektedir. 
MAKSUTLU Hacıbektaş’a bağlı bir köy idi. Karacakürt oymağı tarafından kurulmuştur. Göç sebebiyle bugün yok olmuştur. 
MELEKÖY : 1915 Yılında Nevşehir’e bağlı bir köy olarak gözükmektedir. 
NERNEK(NARNEK) Karaman Eyalet Tahrir Defterine göre 1518 de Ürgüp kazasına bağlı Nernek Köyü bulunmaktadır.  İbrahim Paşa Nernek'in suyunu Nevşehir’e getirince Nernekliler de  Göre’ ye taşınmıştır. 
OYLU : Göre yakınlarında bir köydü Damat İbrahim Paşa içme sularını Nevşehir’e getirince onlarda Göre’ye taşındılar. 
SARIHAFİR : 1915 Yılında Ürgüp’e bağlı bir köy olarak gözükmektedir. 
TİMURTAŞ Karaman Eyalet Tahrir Defterine göre 1518 de Ürgüp kazasına bağlı 4 haneli Timurtaş Köyü bulunmaktadır. Köyün adının muhtemelen İlhanlı Valisi Timurtaş’tan aldığı düşünülmektedir. Bugün Ürgüp ilçesinin Demirtaş Köyü mevcuttur. Demirtaş Köyü’nün Timurtaş Köyünden esinlenerek adını değiştirip değiştirmediği de net değildir.  
TUZLA: Tuzköy yakınlarındaki tuz madenin bulunduğu bölgedeki yerleşim yerinin adıdır. Bugün Tuzköy mahallesi içinde kalmıştır.
ZELİN Karaman Eyalet Tahrir Defterine göre 1518 de Ürgüp kazasına bağlı Zelin Köyü bulunmaktadır.  Zelin Ürgüp kazasında bağ öşrünü en fazla veren dört köyden biridir. 1584 Niğde Sancağı Tahrir Defterinde de “Zelil” diye geçmektedir. 

Bu köylerin tarihten silinmesinin belli başlı etkenleri ise; 
-Bölgeler arasında değişen farklı vergi uygulamaları, 
-Devletin güvenliği sağlamakta zorlandığı kimi kırsal alanlarda eşkıya baskısı 
-Susuzluk ve kıtlık  şeklinde sıralamak mümkündür. 
Yararlanılan Kaynaklar: 
-Doç. Dr.Mustafa Oflaz, 16.YY Da Ürgüb Kazası, Yüzüncü Yıl Üniversitesi SBE Dergisi, 2004/ sy; 6 
-Emrullah, Hüseyin, Hatice,  Sonsel Güney; Nevşehir İli Yakın Çevre İncelemeleri, 1974 
-Başbakanlık/Osmanlı Arşivleri Dairesi başkanlığı, Osmanlı Yer Adları II, Ankara 2013
-Mehmet Kaya; XX Yüzyıl Başlarında Niğde  Sancağı’nın Nüfusuna Dair, Türkiyat Araştırmaları Dergisi, Sy, 193 
-Tahir Sezen, Osmanlı Yer  Adları, Ankara 2017   
-Havva Erdoğan ;  820 Numaralı Temettü  Defterine Göre Tanzimat Yıllarında Mucur ve Hacıbektaş’ın Demoğrafik Yapısı ve Sosyal Durumu , G.Ü Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi 2005, Sy. 1 
-İlker Yiğit; XVI-XX Yüzyıllarda Anadolu'da Kaybolan Yerleşkeler ; Afyon Kocatepe Üni SBE , Doktora tezi, 2018
-Zeynep Korkmaz; Nevşehir ve Yöresi Ağızları , Türk Dil Kurumu Yayını,1994
- Osman Elmacı, Ürgüp Tarihi, Ürün Yayınları,2006.



Bu yazı 991 defa okunmuştur.

YAZARIN DİĞER YAZILARI

HABER ARA
ÇOK OKUNAN HABERLER
  • BUGÜN
  • BU HAFTA
  • BU AY
VİDEO GALERİ
FOTO GALERİ
GÜNDEMDEN BAŞLIKLAR
YUKARI