24.9.2015 Perşembe günü başlayan Kurban Bayramında hali vakti yerinde olanlar kurban kesecekler. Kimi alimlerce farz olmadığı belirtilse de Türkiye'de genel olarak vacip kabul edilen kurban, Allah'a yakınlaşmak amacıyla kesiliyor.

Ancak bazı din alimleri, Allah için kurban kesmenin Kuran'da yeri olmadığını belirtiyorlar. "İlkçağlardan beri var olan kurban sunma ritüeli, hoşgörü dini olarak tanımlanan İslam için fazla gelenekselci değil mi?" diye soran anti-kapitalist yazar ve düşünür İhsan Eliaçık, kurban kesme ibadetinin yanlış anlaşılma sonucu yerine getirildiğini iddia ediyor.

Kurban kesme fikrine karşı çıkan Eliaçık, kurbanı İslamdan önce uygulanan bir geleneğin devamı olarak nitelendiriyor.

Eliaçık, bir dergide yayınlanan röportajında şu fikirleri savunuyor:

"Kurban, dinler tarihinde ilk ortaya çıkan bir ritüel. Yani namazdan, oruçtan, bir mabedi ziyaretten de önce kurban ortaya çıkmış. Dinler tarihinde dinler nasıl ortaya çıktı diye tartışmalar var. Hatta Allah fikrinden önce kurban fikri ortaya çıkmış. İnsanların ne olduğunu bilmedikleri şeyler var, onlardan korkuyorlar önce. Rüzgardan korkuyorlar, depremden, yıldırımdan korkuyorlar. Hani, daha zihninde Allah fikri doğmamış, ama onları memnun etmek için kurban kesiyor. Kurban da sadece hayvanlardan olmuyor, kendi çocuklarını da kurban ediyorlar. Organlarını kurban ediyor, kolunu kesiyor. Dolayısıyla dinler tarihindeki inanç, ritüel din namına kurbandır. Allah fikrinden de öncedir.

Yaptığım araştırmalara göre insanların dininde Allah düşüncesi, 50-60 bin yıl öncesindeki insanlarda yok. Görünmeyen tek bir gücün her şeyi idare ettiği fikri doğuyor. Bu, dinler tarihinden geliyor. İslam’a baktığımız zaman Kuran'da Hz. İbrahim kıssası anlatılır. Bu kıssada, kurbana engel olunmak istenir. Yani insanlar zaten kurban kesmektedir, üstelik kendi çocuklarını da kurban etmektedir. İbrahim’in rüyası vesile kılınarak buna engel olunmak istenir ve Allah orada der ki, 'Ben sizden kurban istemiyorum. İbrahim’i büyük bir hata yapmaktan kurtarın.' İbrahim, rüyasında oğlunu kurban ettiğini görür. Rüyasını gerçekleştirmeye kalkar. Onu Allah’ın emri zanneder. Fakat son dakika içinde bir his uyandırılarak kurban kesmesine engel olunur. Orada geçen ayette 'Biz onu büyük bir hatadan kurtardık' denilir. Oysa bu ayet, 'Biz ona büyük bir kurban verdik' diye çevriliyor. Dolayısıyla 'insan kurbanına engel olundu, ama onun yerine de koç verildi' deniyor. Halbuki Kuran'da koç verdik falan demiyor. 'Biz onu büyük bir hata yapmaktan kurtardık' diyor. Oradaki 'zebih' kelimesi, büyük hata yapmak anlamına geldiği gibi, bir hayvanı kurban etmek anlamına da geliyor. Dolayısıyla bunu yanlış yorumladıkları için İbrahim’e koç verildiği mitolojisi oluşmuş.

Peygamber zamanında da haccın etrafında müşrikler kurban kesiyorlar. Allah, 'Bu kestiğiniz kurbanlar Allah’a ulaşmaz. Allah’a ulaşacak olan sizin takvanızdır. Yani ben sizden birbirinize karşı dürüst olmanızı, birbirinize karşı yanlış hareketlerden sakınmanızı istiyorum. Bunun dışında kestiğiniz hayvanların ne etleri, ne kanları bana ulaşıyor' diyerek, bu kesimin durmasını istiyor. Fakat o kültür de devam ediyor. Sanki İslam’da kurban kesmek farzmış gibi, her Müslümanın kurban bayramında Allah için kurban kesmesi gerekiyormuş gibi bir farza dönüştürdüler.

'Kuran’da kurban ayetleri haritası' diye bir yazım var. Kuran’da 'kurban kesin' dendiği yerleri tek tek çıkardım; hiçbirinde 'kurban kes' demiyor. 'Benim için kurban kesin' diye bir emir Kuran’da yok. İnsanlar zaten kurban kesmekte, fakat bu kesilen kurbanların Allah’a falan ulaştığı yok. 'Kesiyorsanız yoksullara dağıtın, kesmenize de gerek yok. Ben sizden böyle bir şey de istemiyorum' diyor.

Tek tek baktığımız zaman, bizim Türkçe meallerde 'kurban' diye okuduğumuza, Kuran'da 'kurban' demiyor. Zaten kurban, yakınlaşmak demek. Garip gureba demek. Gurban. Kurban bayramı aslında, garip gureba bayramı demek. Yani kimsesizler, yoksullar, çaresizler, evsizlere armağan edilmiş bayram demektir. Bunun hayvan kesmekle doğrudan alakası yoktur. Kuran’da et yemek için, gıda tüketmek için sınırlı sayıda hayvan kesimi var. 'Allah size sınırlı sayıda şunları şunları yemeniz için izin vermiştir' diyor, ama Allah için ibadet amacıyla kurban kesme diye bir şey yok."

İhsan Eliaçık bunları söylüyor. Kurban bayramının garip gureba, gariban bayramı olduğunu belirtiyor. Ancak Eliaçık'ın dediği gibi, yanlış anlaşılmadan dolayı farz/vacip olarak nitelendirilen kurbanı -hali vakti yerinde olan, olmayan- hemen hemen herkesin kesmesi sonucu Türkiye'de hayvan varlığı o kadar azalıyor ki, diğer zamanlarda kilosu 50-60 liraya çıkan eti garip gureba yiyemiyor. Bu da garibana kurban ironisi oluyor galiba...