Halkın aklında bir soru var: Nevşehir köksüzleştirildi mi?

Her ne kadar adı “yeni şehir” anlamına gelse bile Nevşehir’in çok eski şehir olduğu son zamanlarda “keşfedilen” yer altı şehriyle ortaya çıktı. Ancak o kadar eskiye gitmeye gerek yok! Lale Devrinin mimarı Damat İbrahim Paşa’nın, Muşkara adında bir köyken bayındır hale getirip Nevşehir adını verdiği günden yaklaşık 285 yıl geçti. Tarih olmak için yeterli bir zaman… Nevşehir’in eski yapılarının çoğunun büyük ihtimalle o zamandan kalmış olduğu göz önüne alınırsa, Nevşehir’in eski yerleşiminin tarihî özelliği kendini gösterir. Ancak ne var ki, Nevşehir’in nüvesini teşkil eden ve tarihî özellik taşıyan eski yerleşimin bulunduğu kale ve çevresi, sonradan görme bir projeye kurban gitti. Amerika Birleşik Devletlerinin New York’unda hemen hemen aynı döneme ait yapılar ilk New York şehri denilerek tarihi dokusu yaşatılırken, Nevşehir’in tarihi yapıları yok edilerek hafızası ortadan kaldırıldı. Her iki şehir de aynı anlama geliyor: Yeni… Ancak birinde tarih ve kültür korunurken diğerinde yok edilip geçmiş siliniyor.

Tarihi sevmeyen, Tarihî Kentler Birliği üyesi Nevşehir Belediyesi tarafından tarihî Nevşehir’i ortadan kaldırmak için gerçekleştirilen bir proje: Nevşehir Kalesi ve Çevresi Kentsel Dönüşüm Projesi… Bu proje kapsamında Nevşehir’in en eski 11 mahallesi yıkılacak, yerine zenginler için villalar yapılacaktı. Tarihî Nevşehir ranta feda edilecekti. Bu makus proje TOKİ tarafından uygulamaya konuldu. İlk olarak TOKİ konutları hayata geçirilerek, bu mahallelerde yaşayan insanlar yeni evlerine taşındılar. Daha sonra tarih yıkımına başlandı. İddiaya göre içinde 42 tescilli yapının da bulunduğu Nevşehir’in tarihi hafızası yerle yeksan oldu.

Toprağın üstü dümdüz edildikten sonra, sıra toprağın altına gelince inanılmaz bir “keşif” oldu. Nasıl bir proje ise alanda araştırma yapılmadan uygulamaya geçilmiş ve TOKİ yıkım sırasında “dünyanın en büyük yer altı kentini” keşfetmişti! Fakat bu keşfe kadar eski Nevşehir, tarihî Nevşehir maalesef ortadan kaldırılmış oldu.

Tarih hatırlanınca proje alanı hemen 3. Derece Arkeolojik Sit Alanı ilan edildi. TOKİ kentsel dönüşüm villalarını başka bir alanda yapma kararı aldı. Keşke bu karar baştan verilse idi! Nevşehir’in tarihi yok edilmese, eski mahalleleri Ankara’da olduğu gibi Tarihî Kent Merkezi Yenileme Alanı Projesi haline getirilse idi, Nevşehir için daha hayırlı olurdu. 18. yüzyılın ilk yarısının Nevşehir’i,  günümüzün “Nev”şehir’i olmazdı.

Neyse ki yanlışta ısrar edilmedi. Kentsel dönüşüm alanı villalarının başka yerde yapılması kararı alındı. Tarihî Nevşehir kurtarılamazken, arkeolojik Nevşehir kurtarılmış oldu. “Keşfedilen” yeraltı kenti, 400 bin metrekareye yakın alanıyla dünyanın en büyük yeraltı  yerleşimi olarak açıklandı. 7 kilometrelik tünel ve galeri sistemi, su yolları, kiliseleri ve mekanları demek ki hiç bilinmiyormuş! Yetkililerin açıklamasına göre, Hititlerden kalma yer altı kenti temizlenip sanat galerileri, yürüyüş yolları, el sanatları merkezleri ve butik oteller haline getirilecekmiş. Yer altı kentinin üstüne de Türkiye'nin en büyük antik parkı yapılacakmış. İyi hoş da bunu ecdadımızdan kalan tarihî eserler için de yapsaydınız olmaz mıydı?!

Nevşehir’in tarihî kentsel dönüşüm alanında kurtarılan yapılar, camiler oldu. Şimdi tepedeki kalenin eteklerinde 10 kadar cami ile bir kilise, eski Nevşehir’in tanıkları olarak cemaatlerini bekliyor.